اخیرا جاسیندا آردرن، در کشورش نیوزیلند در مورد شرایط آب‌وهوا اعلام وضع فوق‌العاده کرد که اشاره‌ای است به رهبران دیگر کشورهای جهان، حاکی از این که چالش‌های جهانی نیازمند رهبری (قاطع) است. او به همین گونه نیوزیلند را از میان بحران کووید-۱۹ نجات داد. راه نهایی مقابله با چالش‌های جهانی که درهم تنیده‌اند، رهبری است. 

قدرت، سیاست و خط مشی همواره در میان عوامل تعیین‌کننده سلامت (ملت‌ها) تلقی شده است. اما کووید-۱۹ عوامل سیاسی را بیشتر مطرح می‌کند و تاکید را بر رهبران و توانایی آن‌ها برای رهبری کارآمد گذاشته است. 

بی‌تردید روزهای بهتری در پیش است، اما پیش از بهار کووید-۱۹، زمستان دشواری در پیش است. هرچند ممکن است از ماجرای ویروس خسته شده باشیم، اما ویروس از ما خسته نشده است. شرایط کنونی مستلزم آن رهبری است که بتواند جان‌ها را با توسل به واکسیناسیون کارآمد و فراگیر و درمان‌های پزشکی در حد ممکن نجات دهد. این یکی از پیچیده‌ترین عملیات در سطح ملی و بین‌المللی از زمان «طرح مارشال» پس از ویرانی‌های جنگ جهانی دوم است. 

کشورهای جهان با شاخص بیش از صد در جدول آمار مرگ‌ومیر ناشی از کووید-۱۹ متفاوتند. عناصر کلیدی که به موفقیت (برخی کشورها) انجامیده است، تنها برخورداری از یک نظام درمانی قوی و آمادگی آن‌ها نیست، بلکه وجود اعتماد میان مردم و دولت نیز هست. شالوده این اعتماد، رهبری کارآمد است؛ از جوامع محلی گرفته تا روسای نهادهای بین‌المللی و بالاترین سطوح دولت در قدرتمندترین کشورها. 

در درجه نخست، رهبری مستلزم شجاعت گفتن حقیقت به مردم است؛ حتی اگر اخباری ناخوشایند باشد و پذیرفتن واقعیت نیز دشوار باشد. رهبران صادق، به علم، شواهد و اطلاعات شهامت می‌دهند و این‌ها عوامل بنیادین در تصمیم‌گیری‌هاست. این برخورد، نقاط ضعف را می‌پذیرد، به اشتباهات اذعان می‌کند، کمک می‌طلبد، و اطلاعاتش را به اشتراک می‌گذارد. نه تنها با مردم خودش بلکه با دیگر کشورها، زیرا این برای همه کشورها خوب است. 

رهبران کارآمد از آن خضوعی برخوردارند که از دیگر کشورهایی که با چالش‌هایی مشابه روبه‌رو هستند، یاد بگیرند و بدانند در ارتباط با ویروس چیزی به اسم مستثنی بودن وجود ندارد. کووید-۱۹ نشان داد که نیمکره شمالی می‌تواند از نیمکره جنوبی درس بگیرد، غرب از شرق، و حال از گذشته. 

برخی کشورها تجربیات گذشته‌شان را در مورد شیوع ویروس «سارس» در سال ۲۰۰۳ و ردیابی سرایت ابولا و فلج به کار گرفتند. برخی از آن‌ها، از جمله مغولستان، کره جنوبی، رواندا، تایلند و ویتنام، واکنشی فراگیر در مقابل کووید-۱۹ نشان دادند. این نمونه‌ها فرای نظام‌های مختلف سیاسی است. 

همدردی با بستگان ۱.۶ میلیون قربانی (کووید-۱۹) و بسیاری دیگر که سلامت یا معاش‌شان را به این بیماری باخته‌اند، خود نمونه رهبری است؛ و نیز، احترام به کارکنان نظام درمانی و خدمات اجتماعی که خود را برای خدمت به جامعه‌شان در معرض خطر گذاشته‌اند. 

از آن جا که کووید-۱۹ نابرابری‌ها، از جمله جنسیت، نژاد و موقعیت اقتصادی مردم را هدف قرار می‌دهد، رهبری مستلزم حمایت از جوامع حاشیه‌ای است. کشورهایی که دارای رهبر زن هستند، از جمله فنلاند، ایسلند، آلمان و نیوزیلند، در مقابله با ویروس کرونا به ویژه موفق بوده‌اند؛ بخشی به دلیل آن که روی آزمایش جمعی کرونا سرمایه‌گذاری کرده‌اند تا رد سرایت ویروس را بگیرند و زنجیره شیوع آن را بشکنند. 

از آن جا که تا همه ما ایمن نشویم، هیچ‌یک از ما ایمن نیستیم، و از آن جا که چالش‌های جهانی محتاج راه‌حل‌های چندجانبه است، رهبری کارآمد بر همبستگی تاکید دارد. اگر رهبران جهان پایان دادن به همه‌گیری را در صدر اهداف محدود ملی‌گرایانه‌شان تلقی کنند، تحولات اخیر در مورد واکسن‌های کارآمد کووید که از تلاش‌های بی‌سابقه علمی منتج شده است، بسیار دلگرم کننده بوده‌اند و نویدی مثبت برای سال ۲۰۲۱ است. برنامه سازمان بهداشت جهانی برای دسترسی به ابزار شتاب‌دهنده مقابله با کووید که محتاج ۳.۷ میلیارد دلار بودجه است، نمونه قاطع همبستگی است.  

رهبران به شهروندان خود که سالی مصیبت‌بار و ویرانگر را تحمل کرده‌اند، امید می‌دهند. جهان بیماری آبله را شکست داد، فلج درحال ریشه‌کن شدن است، و ما به این همه‌گیری هم پایان خواهیم داد. بهترین و سریع‌ترین راه  آن، همبستگی است. 

به گفته دکتر تدروس، «رهبری در بوته آزمایش همه‌گیری کووید-۱۹ قرار گرفت. اما منصفانه است که بگوییم در اغلب موارد با فقدان آن روبه‌رو شد.» اما تقویت رهبری به جای تسلیم برای رهبران (جهان) و تصمیم برای قرار دادن کشورهایشان در راه شکست کووید-۱۹، هرگز دیر نیست.   

بزرگ‌ترین عاملی که همه‌گیری برجسته کرد، این بود که اعتماد برای سلامتی حیاتی است. رهبری به‌وجودآورنده و (نابود کننده) اعتماد است و بازده (یا هزینه) آن برای رهبری با جان و معاش شهروند و اغلب شهروندان آسیب‌پذیر و در حاشیه محک زده می‌شود. 

کووید-۱۹ به ما یاد می‌دهد که سلامتی، شالوده کشورهای موفق و امن است و رهبری (صحیح) واکسن نهایی علیه چالش‌های جهانی و مشترک سلامتی، آب‌وهوا، درگیری‌ها و نابرابری‌هاست. 

* دکتر پیتر سینگر مشاور ویژه دکتر تدروس ادهانوم گبریسیوس، رئیس و معاون سازمان بهداشت جهانی است.